24 grudnia 1969 roku, na zakończenie cyklu wykładów radiowych w rozgłośni Hessian Rundfunk, ks. Joseph Ratzinger w 1969 r. wypowiedział znamienne słowa: „Jak będzie wyglądać przyszłość Kościoła? Co musi się zmienić? Czy będzie nas zdecydowanie mniej? Z dzisiejszego kryzysu wyłoni się Kościół, który straci wiele. Stanie się nieliczny i będzie musiał rozpocząć na nowo, mniej więcej od początków. Nie będzie już więcej w stanie mieszkać w budynkach, które zbudował w czasach dostatku. Wraz ze zmniejszeniem się liczby swoich wiernych, utraci także większą część przywilejów społecznych. Rozpocznie na nowo od małych grup, od ruchów i od mniejszości, która na nowo postawi Wiarę w centrum doświadczenia. Będzie Kościołem bardziej duchowym, który nie przypisze sobie mandatu politycznego, flirtując raz z lewicą a raz z prawicą. Będzie ubogi i stanie się Kościołem ubogich. Wtedy ludzie zobaczą tą małą trzódkę wierzących jako coś kompletnie nowego: odkryją ją jako nadzieję dla nich, odpowiedź, której zawsze w tajemnicy szukali”.
Zapewne nie była przypadkowa zbieżność imion przyszłego papieża oraz wydanej na polskim rynku w roku 2017 książki Roda Drehera „Opcja Benedykta”, choć ten ostatni nade wszystko odnosi się do innego Benedykta – żyjącego w latach 480-547 św. Benedykta z Nursji.
Około 500 r. Benedykt z Nursji opuścił zdobyty przez barbarzyńców Rzym – miejsce chaosu i moralnego upadku – ponieważ obawiał się, że jeśli w nim zostanie, straci wiarę. Zaszył się w lesie, by tam się modlić i podążać za Bożą wolą, a w końcu stworzyć pierwsze klasztory. W kolejnych wiekach, gdy zachodnia Europa pogrążała się w anarchii, gromadzili się w nich mężczyźni pragnący prowadzić życie monastyczne. Owi mnisi położyli fundament pod ponowne narodziny europejskiej cywilizacji. Dlatego Kościół ogłosił św. Benedykta patronem Europy.
Na czym polega owa Opcja? W dużym uproszczeniu to inspirowany dokonaniami św. Benedykta z Nursji powrót do małych wspólnot, które będą całkowicie zależne od Boga i gdzie życie wiary będzie w centrum życia człowieka.
Zdaniem Roda Drehera żyjemy w czasach, które w kwestiach moralnych i duchowych mają swój odpowiednik w epoce upadku Rzymu. Siły antychrześcijańskie wewnątrz naszej cywilizacji są tak potężne, że jeśli my, zwyczajni chrześcijanie, nie wycofamy się w jakiś rozsądny sposób z tego głównego nurtu i nie znajdziemy nowych sposobów życia wiarą we wspólnocie, to utoniemy w nim.
W wywiadzie Mateusza Burzyka i Michała Jędrzejka z Rodem stwierdził on: „Chciałbym powiedzieć to jasno: nie twierdzę, że powinniśmy ukryć się wysoko w górach i żyć jak eremici. Nie jesteśmy mnichami. Żyjemy w świecie. Jako wierni chrześcijanie powinniśmy jednak różnić się od świata w naszej postawie i duchowej dyscyplinie. Nasze domy rodzinne, szkoły i parafie powinny upodobnić się do klasztorów” – https://www.miesiecznik.znak.com.pl/rod-dreher-opcja-benedykta/
Zapewne nie ze wszystkim można się zgodzić z autorem „Opcji Benedykta”. Zapewne nie można oddać pola polityki dla sił antychrześcijańskich, jednak trzeba się zgodzić z jego diagnozą stanu Kościoła i współczesnego świata.
Trzeba też zgodzić się z Rodem, że owa diagnoza stanu Kościoła i współczesnego świata nie może prowadzić nas do depresji, czy też poczucia że nic nie możemy, że siły zła są zbyt potężne. Musimy poważnie zastanowić się jakie środki zaradcze możemy podjąć aby przeciwdziałać królestwu ciemności. Rod proponuje nade wszystko powrót do Reguły św. Benedykta z Nursji, a zatem:
- Modlitwa – Lectio Divina – modlitwa służy podtrzymywaniu niesłabnącego poczucia obecności Boga i podejmowaniu się wszelkiej pracy mając Go na uwadze.
- Praca – bezczynność jest wrogiem duszy. Konieczność pracy fizycznej; wykonywanie codziennych obowiązków służy ćwiczeniu serca i ducha. Nigdy nie wiemy jak Bóg wykorzysta do głoszenia Ewangelii te drobne rzeczy w naszym życiu uporządkowanym przez Jego miłość.
- Asceza – narzucanie sobie fizycznych ograniczeń aby osiągnąć cele duchowe – skromne życie, wyrzeczenie się wygód, zdyscyplinowane życie. Stwierdza, że oczekiwanie, że uczeń Chrystusa który zaniechał ascezy będzie chodził Bożymi drogami, ma się tak samo jak oczekiwanie, że maratończyk wygra bieg maratoński, choć jedynym jego przygotowaniem było siedzenie przed telewizorem i oglądanie innych jak biegają.
- Stałość – Musisz się zakorzenić – Trudno wymagać aby drzewo wydało owoce jeżeli, co roku jest wyrywane z korzeniami i przesadzane w inne miejsce.
- Wspólnota – bycie częścią wspólnoty oznacza, że zgadzamy się dzielić jej życie codzienne.
- Gościnność – Chrystus jest obecny w braciach, a także w naszych gościach. Gościnność musi jednak się łączyć z roztropnością, to znaczy że gościom nie wolno robić nic, co zakłóciłoby tok życia klasztoru.
- Dyscyplina i równowaga – „ufamy przy tym, że nie ustanawiamy nic surowego ani nazbyt trudnego” – „wspólnota się rozpadnie jeśli dojdzie w niej do nadmiernego rozluźnienia dyscypliny; jeżeli dyscyplina będzie zbyt surowa, wówczas członkowie wspólnoty popadną w szaleństwo”. Benedykt z Nursji polecił opatom aby sprawowali swoją władzę jak stanowczy, lecz współczujący ojcowie, a także by nie nakładali na braci ciężarów, których nie zdołają oni udźwignąć”.
- Prostota – życie monastyczne jest bardzo zwyczajne; chodzi o to aby odnajdywać obecność Boga w codziennym trudzie.
- Porządek – wymaga traktowania wszystkich rzeczy jako prowadzących do Chrystusa. Mnich ma głęboką świadomość, że grzech pierworodny zburzył porządek wnętrza jego i innych ludzi.
W innych tekstach poświęconych Opcji Benedykta będziemy analizować zarówno stan Kościoła i współczesnego świata, a z drugiej strony będziemy szukać środków zaradczych. Tak jak piszemy w naszym manifeście na stronie wierzymy, że Kościół, który założył Chrystus – na fundamencie Apostołów i Proroków, nigdy nie zginie, moce piekielne go nie przemogą (por. Mt 16, 18). Problemem nie jest to czy Kościół przetrwa – on przetrwa na pewno. Problemem jest to czy my zachowamy wiarę w Chrystusa, czy też pozwolimy aby świat nas pokonał.
Tadeusz Oniśko
